Zo op het eerste gezicht lijkt het antwoord op het eerste deel van de vraag eenvoudig. De afkorting zzp staat voor zelfstandige zonder personeel en de afkorting cao voor collectieve arbeidsovereenkomst. Dat lijkt niet bij elkaar te passen. Toch zijn verschillende ontwikkelingen zichtbaar die tot een andere conclusie kunnen leiden. Cao’s spelen steeds vaker een rol bij de inzet van zzp-ers en ook bij de beloning die moet worden betaald.
Minimumloon voor zzp-ers
Inmiddels zijn verschillende cao’s tot stand gekomen waarin specifieke regels staan voor de inzet van zzp-ers. Sommige cao-partijen zijn zelfs nog een stapje verder gegaan en hebben de beloning die aan een zzp-er moet worden betaald in de cao opgenomen.
Niet alleen in de cao voor Architectenbureaus en cao voor Orkestmuzikanten komt een minimumbeloning voor zzp-ers terug, maar recent is ook in de Omroep cao een regeling opgenomen die erin voorziet om acteurs en presentatoren die bijvoorbeeld werkzaam zijn bij de publieke omroep een beloning te betalen die in lijn is met de minimumbeloning die in de cao terugkomt. Voor zzp-ers die vallen onder de cao wordt als norm een beloning van 140% van het uurloon van werknemers in vergelijkbare functies gehanteerd. In de cao voor Architectenbureaus komt een beloning van 150% terug en daarnaast ook een verplichting om te werken met de modelovereenkomst van opdracht die door de branche is opgesteld en door de Belastingdienst is goedgekeurd. De contractsvrijheid die normaal kenmerkend is als twee ondernemers met elkaar zakendoen, is hier vrijwel volledig verdwenen. De cao schrijft voor wat moet en mag. Dat is best bijzonder, omdat cao’s normaal gesproken vooral voor werknemers en werkgevers zijn opgesteld.
Ook andere ontwikkelingen rondom de inzet van zzp-ers zijn de moeite waard om te volgen. Zo oordeelde Hoge Raad deze maand dat de bedoeling van partijen bij het aangaan van de samenwerking anders moet worden uitgelegd dan veel juristen jarenlang dachten als met een zzp-er wordt gecontracteerd. Daarnaast publiceerde de Rijksoverheid onlangs de vragenlijst die vanaf medio januari online (en voorlopig ook anoniem) kan worden ingevuld via een webmodule om te controleren of een zzp-er wel een echte zelfstandige is.
Hoe werkt de nieuwe vragenlijst en webmodule?
Als een bedrijf overweegt een zzp-er in te zetten, kan online een vragenlijst worden ingevuld via een webmodule. Voor iedere vraag kunnen punten worden verdiend. Hoe meer punten, hoe groter de kans dat uiteindelijk geen zekerheid kan worden verstrekt of de arbeidskracht die werkzaamheden gaat uitvoeren wel een échte zzp-er is. Drie uitkomsten zijn mogelijk:
- Het totale aantal punten komt uit op maximaal 44. De zzp-er is dan ook echt een zzp-er. De opdrachtgever kan een zogenaamde opdrachtgeversverklaring krijgen waar dat uit volgt.
- Het totale aantal punten komt uit tussen de 45 en 70 punten. Of de zzp-er wel een echte zzp-er is, kan dan niet duidelijk worden vastgesteld. Kennelijk moeten partijen dan zelf bepalen of ze het risico gericht op een samenwerking via een overeenkomst van opdracht in dat geval bereid zijn te lopen.
- Het totale aantal punten komt uit boven de 70 punten. De zzp-er lijkt dan teveel op een werknemer. Een samenwerking gebaseerd op een overeenkomst van opdracht lijkt niet logisch. Een keuze voor een arbeidsovereenkomst of oproepovereenkomst ligt meer voor de hand.
Ben ik zelf eigenlijk wel een echte zzp-er en hoe zit het met die timmerman die u inzet als bouwbedrijf?
Aangezien ik zelf recent als zzp-er aan de slag ben gegaan, heb ik de vragenlijst die in de webmodule staat opgenomen ook ingevuld. Ik kom onder de 40 punten uit, wat tot de conclusie leidt dat ik een echte zzp-er ben en bedrijven of particulieren die hulp zoeken mij zonder risico’s kunnen inzetten.
Zodra ik voor langere tijd bij een ander advocatenkantoor of een rechtsbijstandsverzekeraar zou worden ingezet, verandert de uitkomst van de vragenlijst en kan het zomaar zijn dat meer dan 44 punten worden toegekend, als ik bijvoorbeeld voor de duur van een paar maanden fulltime wordt ingezet op het kantoor dat extra hulp nodig heeft en hetzelfde werk doe als de werknemers in loondienst.
Meestal word je als advocaat ingeschakeld vanwege specifieke kennis en ervaring die binnen het bedrijf niet aanwezig is en doe je dus werk dat totaal anders is dan het werk waar je opdrachtgever zich op richt. Als ik bijvoorbeeld een bouwbedrijf ondersteun bij het oplossen van een arbeidsconflict, heeft dat verder niks met het werk van het eigen personeel van het bouwbedrijf te maken. Dat heeft invloed op de uitkomst van de puntentelling als de vragenlijst wordt ingevuld.
Als een bouwbedrijf echter handjes tekortkomt op de bouw en naast een team van eigen timmerlieden één of meer zzp-ers inzet, is het maar de vraag of het om echte zzp-ers gaat waar een opdrachtgeversverklaring voor wordt verstrekt als de vragenlijst helemaal wordt ingevuld.
Indien uit de antwoorden op de vragen volgt dat de zelfstandige klusser/timmerman die het bouwbedrijf heeft ingezet teveel punten behaalt en eigenlijk als een fictieve werknemer moet worden beschouwd, kan dat niet alleen leiden tot vorderingen gebaseerd op de toepasselijke cao, zoals bijvoorbeeld de betaling van het minimumloon en vakantiedagen, maar bestaat ook de mogelijkheid dat het UWV of de Belastingdienst met terugwerkende kracht afdracht van loonbelastingen en premies vordert.
Bent u werkgever of ondernemer en staat u op het punt een zzp-er in te zetten?
Als u overweegt een zzp-er in te zetten, kijk dan vooraf goed naar de vragenlijst en de webmodule. Indien de zzp-er een echte zelfstandige blijkt te zijn en een opdrachtgeversverklaring wordt verstrekt, kan de samenwerking in gang worden gezet. Om geen discussie over de gemaakte afspraken over en weer te krijgen, verdient het aanbeveling deze afspraken in een overeenkomst van opdracht vast te leggen. Controleer bij het vaststellen van de hoogte van het tarief wel even in een eventuele toepasselijke cao of daar nog aanvullende spelregels over zijn opgenomen.
Mocht uit de vragenlijst en webmodule naar voren komen dat geen opdrachtgeversverklaring kan worden verstrekt, omdat het werk dat de ‘zzp-er’ wil gaan uitvoeren teveel lijkt op het werk van gewone werknemers, maak dan een goede afweging hoe groot de risico’s zijn en leg de afspraken daarna goed vast in een overeenkomst van opdracht of arbeidsovereenkomst. Controleer niet alleen bij de keuze voor een arbeidsovereenkomst, maar ook bij een keuze voor een overeenkomst van opdracht of de cao nog aanvullende voorschriften bevat.
Bent u zelfstandige en zou u bij een bedrijf aan de slag willen gaan?
Ook voor zzp-ers geldt dat ze zelf wel wat invloed hebben op de uitkomst van de vragenlijst. Het lijkt verstandig die goed door te nemen voordat een gesprek in gang wordt gezet met een potentiële opdrachtgever als u daar werk als zzp-er zou willen uitvoeren. Indien u als zzp-er uw eigen bedrijfsmiddelen meeneemt, deels vanuit huis werkt, door meerdere opdrachtgevers wordt ingezet, uw eigen opleidingskosten draagt en zelf voor een aansprakelijkheidsverzekering zorgt, heeft dat bijvoorbeeld allemaal positief effect op de uitkomst van de puntentelling en is de kans dat u als een échte zzp-er wordt beschouwd groter.
Zorg verder voor een goede overeenkomst van opdracht waarin terugkomt wat u van de opdrachtgever mag verwachten en andersom en hanteer een tarief dat passend is bij de branche waarin u werkt. Mocht u werkzaam zijn in een branche waarin een cao geldt, kijk daar dan even naar. Niet vanwege de arbeidsvoorwaarden voor werknemers, maar wel om te controleren of specifieke afspraken rondom de inzet van zzp-ers binnen de branche zijn gemaakt waar u en uw opdrachtgever rekening mee moeten houden.
Nog meer nieuwe ontwikkelingen?
Voor zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers geldt tot slot dat de ontwikkelingen rondom de inzet van zzp-ers al een paar jaar onderwerp van gesprek zijn in Den Haag. De spelregels veranderen steeds een beetje, zodat het verstandig lijkt om jaarlijks na te gaan of de manier van werken die u hanteert daarop moet worden aangepast. De recente uitspraak van de Hoge Raad over de uitleg van contracten en pilotperiode die wordt gehanteerd voor de nieuwe webmodule zorgen er in 2021 vast voor dat u de koers steeds moet blijven bijstellen. Nieuwe ontwikkelingen op cao gebied en rondom de inzet van zzp-ers zijn voorlopig nog niet voorbij.